O muzeum

Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow w Krakowie. Niemiecki nazistowski obóz pracy i obóz koncentracyjny (1942−1945) (w organizacji) rozpoczęło działalność 1 stycznia 2021 r. na podstawie uchwały Rady Miasta Krakowa.

Muzeum KL Plaszow powstało, by objąć opieką teren po byłym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym Plaszow, funkcjonującym w latach 1942–1945. Ocenia się, że przeszło przez niego ok. 35 tys. więźniów: Żydów, Polaków i osób innych narodowości. W obozie zostało zamordowanych 5–6 tys. ludzi.

Zadaniem Muzeum KL Plaszow jest praca badawcza i edukacyjna na rzecz pamięci o historii KL Plaszow i o jego ofiarach. Pod opieką instytucji znajduje się teren poobozowy, wpisany do rejestru zabytków, oraz historyczny budynek – Szary Dom. W bezpośrednim sąsiedztwie terenu poobozowego powstanie budynek Memoriału. Zarówno w Szarym Domu, jak i w Memoriale znajdzie się wystawa stała o obozie.

Zakończenie budowy Muzeum KL Plaszow planowane jest na koniec 2025 r.
Zdjęcie wszpółczesne, kolorowe, wykonane z drona. Na zdjęciu widok zachowanego historycznego budynku Szarego Domu.

MENU

FAQ

FAQ

Historia
Inwestycja
Pomnik Dźwiękowy
Inne
  • W jakim okresie funkcjonowały obóz pracy i obóz koncentracyjny?
    Obóz pracy przymusowej dla krakowskich Żydów funkcjonował od jesieni 1942 r., a 10 stycznia 1944 r. został przekształcony w obóz koncentracyjny. Ostatnia grupa więźniów, składająca się z ok. 600 osób, opuściła KL Plaszow 14 stycznia 1945 r.
  • Ile osób poniosło śmierć w obozie?
    Archiwum obozowe zostało zniszczone, dlatego liczba ofiar KL Plaszow i osób pochowanych na jego terenie jest szacunkowa. Na podstawie dostępnych źródeł historycznych ocenia się, że na obszarze obozu mogą znajdować się szczątki ok. 56 tys. zabitych podczas wojny, w tym więźniów obozu oraz ofiar egzekucji Gestapo i likwidacji getta w 1943 r.
  • Ilu więźniów przeszło przez obóz Plaszow?
    Przez cały okres funkcjonowania obozu więziono w nim w sumie ok. 30–35 tys. osób.
  • Jakiej narodowości byli więźniowie i skąd pochodzili?
    Obóz pierwotnie przeznaczony był dla Żydów z likwidowanego getta w Krakowie. Najliczniejszą grupę więźniów stanowili Żydzi z Generalnego Gubernatorstwa, głównie z gett w Krakowie i okolicach. Prócz Żydów w obozie umieszczano także Polaków – podejrzanych o działalność konspiracyjną krakowian oraz mieszkańców podkrakowskich miejscowości. Więziono tu również rodziny romskie. KL Plaszow był ponadto obozem tranzytowym. Trafiały do niego transporty z innych obozów w dystryktach krakowskim, lubelskim i radomskim; przywożono tu też Żydów z Węgier, których kierowano następnie do KL Auschwitz.
  • Czym był podobóz dla Polaków?
    W lipcu 1943 r. na terenie obozu pracy przymusowej Plaszow utworzono odrębną jednostkę, tzw. obóz pracy wychowawczej dla Polaków. Więziono w nim osoby oskarżane o przynależność do ruchu oporu, przestępstwa administracyjne i pospolite, a także ofiary pacyfikacji podkrakowskich wsi. W styczniu 1944 r. obóz pracy wychowawczej stał się częścią KL Plaszow. Czas odbywania kar (od trzech do sześciu miesięcy) bywał często wydłużany. Liczba więźniów wynosiła od kilkuset do ok. 3 tys. osób.
  • Czy na terenie obozu przebywały osoby niebędące jego więźniami?
    W obozie umieszczano też osoby niebędące formalnie jego więźniami. W 1944 r. przetrzymywano na terenie KL Plaszow kilka tysięcy mężczyzn, prewencyjnie aresztowanych 6 sierpnia w Krakowie w związku z wybuchem powstania warszawskiego (tzw. czarna niedziela). Ponadto niemieckie formacje policyjne przeprowadzały na terenie obozu egzekucje osadzonych w krakowskich więzieniach, przede wszystkim z więzienia przy ulicy Montelupich.
  • Jakie prace wykonywali więźniowie na terenie obozu i poza nim?
    Więźniowie KL Plaszow pracowali przy budowie i rozbudowie obozu – rozbierali i niwelowali cmentarze żydowskie, na terenie których założono obóz, byli kierowani do pracy w dwóch kamieniołomach obozowych, przy wznoszeniu nowych obiektów (baraków, koszar załogi, piekarni) czy kopaniu stawów przeciwpożarowych. Do września 1943 r. więźniowie pracowali także w przedsiębiorstwach i fabrykach położonych poza obozem. Część z nich była osadzona w podobozach zlokalizowanych przy tych zakładach (np. przy Fabryce Naczyń Emaliowanych Oskara Schindlera czy Krakowskiej Fabryce Kabli). Więźniowie pracowali także w znajdujących się na terenie obozu warsztatach szewskich, trykotarskich, metalowych, zegarmistrzowskich, papierniczych, w drukarni i szczotkarniach oraz w zakładach krawieckich Juliusa Madritscha.
  • Gdzie na terenie obozu znajdowały się miejsca masowych egzekucji?
    Masowe egzekucje odbywały się w trzech miejscach na terenie obozu: przy północnej granicy starego cmentarza żydowskiego (tzw. bagier, od pracującej tam koparki) oraz na terenie szańców FS-21 (H-Górka, gdzie obecnie stoi krzyż) i FS-22 (C-Dołek, gdzie obecnie stoi Pomnik Ofiar Faszyzmu). Określenie H-Górka, czyli Hujowa Górka, pochodzi od nazwiska esesmana Alberta Hujera, często dokonującego egzekucji w obozie. Z kolei nazwę C-Dołek, czyli Cipowy Dołek, nadali temu miejscu przez analogię sami więźniowie.
  • Kim były ofiary egzekucji na terenie obozu?
    Na terenie KL Plaszow ginęli więźniowie obozu oraz osoby przywożone tam przez Gestapo wyłącznie na egzekucje (głównie więźniowie polityczni, Żydzi ukrywający się na tzw. aryjskich papierach, mieszkańcy pacyfikowanych podkrakowskich miejscowości). W marcu 1943 r. w obozie rozstrzeliwano także Żydów z krakowskiego getta – przeważnie osoby starsze, które nie mogły wykonywać ciężkiej pracy.
  • Dokąd wywożono więźniów obozu w trakcie jego funkcjonowania i likwidacji?
    W 1943 r. więźniów obozu pracy wywożono do obozów zlokalizowanych przy dużych fabrykach, m.in. w Pionkach, Skarżysku-Kamiennej, Częstochowie. Od lata 1944 r., w związku z rozpoczęciem likwidacji KL Plaszow, wysyłano z niego transporty do następujących obozów: KL Auschwitz, KL Mauthausen, KL Gross-Rosen i jego podobozu w Brünnlitz, KL Ravensbrück, KL Flossenbürg i KL Buchenwald.
  • Czy członkowie załogi obozu zostali osądzeni po wojnie?
    Po wojnie odbyły się dwa główne procesy, w których sądzono funkcjonariuszy KL Plaszow: proces komendanta Amona Götha, zakończony wyrokiem śmierci (egzekucję wykonano 13 września 1946 r.), oraz proces osiemnastu członków załogi obozu, w którym 21 stycznia 1948 r. na karę śmierci skazano Lorenza Landsdorfera, Ferdinanda Glasera, Edmunda Zdrojewskiego i Arnolda Büschera, zaś dwunastu byłych esesmanów otrzymało wyroki długoletniego więzienia. Jeden z pozostałych dwóch esesmanów zmarł przed końcem procesu, drugi został uniewinniony. Część funkcjonariuszy w kolejnych latach stawała również przed polskimi, niemieckimi i austriackimi sądami.
  • Z jakich części składał się obóz?
    Obóz dzielił się na trzy sektory:

    – więźniarski: baraki mieszkalne (osobne dla kobiet i mężczyzn), latryny, część szpitalna oraz gospodarcza (kuchnia, magazyny produktów spożywczych, piekarnia), a także kwarantanna;

    – administracyjny, przeznaczony dla załogi obozowej: koszary, komendantura, baraki, garaże, magazyn zrabowanego mienia i domy oficerów SS;

    – przemysłowy, w którym mieściły się warsztaty korzystające z niewolniczej pracy więźniów.
  • Gdzie można znaleźć archiwalia związane z historią obozu?
    Relacje i dokumenty dotyczące KL Plaszow znajdują się przede wszystkim w zbiorach Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Yad Vashem w Jerozolimie, United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie i USC Shoah Fundation w Los Angeles. Muzeum Krakowa w grudniu 2019 r. uruchomiło Archiwum Cyfrowe KL Plaszow (www.ca.muzeumkrakowa.pl), które docelowo stanie się kompendium wiedzy na temat obozu.
  • Co znajdowało się na terenie obozu przed 1942 r.?
    Przed powstaniem obozu na tym terenie znajdowały się dwa szańce i prochownie austriackiej twierdzy Kraków z XIX w. oraz dwa cmentarze żydowskie (gminy podgórskiej, założony w 1887 r., oraz gminy krakowskiej, funkcjonujący od 1932 r.) z budynkami służącymi uroczystościom pogrzebowym i pełniącymi funkcje administracyjne. Znajdowało się tam także sanatorium żydowskiego Towarzystwa Ochrony Zdrowia w Krakowie dla dzieci zagrożonych gruźlicą. Przy obecnych ulicach Heltmana, Jerozolimskiej i Wielickiej stały prywatne domy.
  • Jaki obszar zajmował obóz i jak przebiegało jego ogrodzenie?
    W połowie 1944 r. obóz zajmował powierzchnię ok. 80 ha. Jego granica przebiegała od bramy głównej przy ulicy Jerozolimskiej wzdłuż ulicy Wielickiej aż do obecnej ulicy Kamieńskiego (wraz z domami przy ulicy Pańskiej). Następnie ogrodzenie obozu wytyczono wzdłuż ulicy Kamieńskiego, nad granią kamieniołomu „Bonarka”, wzdłuż ulicy Swoszowickiej i obecnej drogi dojazdowej do zbiornika Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji „Krzemionki”, a następnie na jej przedłużeniu aż do wapiennika miejskiego.

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu mechanizmu cookies w Twojej przeglądarce.